Czy winiarz jest rolnikiem?

Teoretycznie racjonalny ustawodawca kształtuje spójny teoretycznie system prawa. Z tak przyjętej natury rzeczy, pojęcia definiowane w polskim prawie nie powinny być rozumiane różnorako anie też budzić większych wątpliwości interpretacyjnych. Interesujący nas dziś status rolnika w polskim systemie prawa, doczekał się jednak licznych i nie zawsze spójnych definicji.

Czy winiarz jest przedsiębiorcą?

DZIAŁALNOŚĆ ROLNICZA

Nim rozprawimy się niezliczonymi definicjami rolnika, rozważmy wstępnie, czym jest sama działalność rolnicza?

Za działalność taką należy uznawać przede wszystkim (to nie jest niestety jedyna definicja w polskich aktach prawnych) działalność nakreśloną przez art. 2 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350).

tj. działalność polegająca na wytwarzaniu produktów roślinnych lub zwierzęcych w stanie nieprzetworzonym (naturalnym) z własnych upraw albo hodowli lub chowu, w tym również produkcja materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego oraz reprodukcyjnego, produkcja warzywnicza gruntowa, szklarniowa i pod folią, produkcja roślin ozdobnych, grzybów uprawnych i sadownicza, hodowla i produkcja materiału zarodowego zwierząt, ptactwa i owadów użytkowych, produkcja zwierzęca typu przemysłowo-fermowego oraz hodowla ryb, a także działalność, w której minimalne okresy przetrzymywania zakupionych zwierząt i roślin, w trakcie których następuje ich biologiczny wzrost, wynoszą co najmniej miesiąc w przypadku roślin.

Winogrodnik, prowadzący winnicę i produkujący winogrona z pewnością może być traktowany jako osoba prowadząca działalność rolniczą. Produkcja wina nie mieści się już jednak w tej definicji. Dlatego też ku rozczarowaniu wielu, producent wina nawet jeśli pochodzi ono z upraw własnych, jest płatnikiem podatku dochodowego, nie zaś podatku rolnego.

DEFINICJE ROLNIKA W PRAWIE POLSKIM

Ustawa z dnia 5 lutego 2015 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego (Dz.U. 2015 poz. 308)

Rolnikiem jest rolnik w rozumieniu art. 4 ust. 1 lit. a Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1307/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 637/2008 i rozporządzenie Rady (WE) nr 73/2009, którego gospodarstwo rolne jest położone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tj. osoba fizyczna lub prawna bądź grupa osób fizycznych lub prawnych, bez względu na status prawny takiej grupy i jej członków w świetle prawa krajowego, których gospodarstwo rolne jest położone na obszarze objętym zakresem terytorialnym Traktatów… która prowadzi działalność rolniczą.

Dla porządku definicyjnego, gospodarstwo rolne oznacza wszystkie jednostki wykorzystywane do działalności rolniczej i zarządzane przez rolnika, znajdujące się na terytorium tego samego państwa członkowskiego (art. 4 ust. 1 lit. b).

Samą działalnością rolniczą w rozumieniu Rozporządzenia 1307/2013 a zatem ustawy o płatnościach należy rozumieć między innymi jako produkcję, hodowlę lub uprawę produktów rolnych, w tym zbiory, dojenie, hodowlę zwierząt oraz utrzymywanie zwierząt do celów gospodarskich (art. 4 ust. 1 lit. c).

Nie ma też wątpliwości, że produktem rolnym (definiowanym znów jako produkty wymienione w załączniku I do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej) jest wino ze świeżych winogron, w załączniku wymienione i oznaczone w nomenklaturze brukselskiej numerem 22.05.

Zdefiniowany we wstępie niniejszego wpisu winiarz, którego winnica położona jest na terenie polski i który produkuje wino ze świeżych winogron, będzie nietpliwie rolnikiem w rozumieniu niniejszych przepisów.

Ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności (Dz.U. 2004 nr 10 poz. 76)

Niniejsza ustawa definiuje pojęcie producenta rolnego, jako osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, będącą rolnikiem w rozumieniu znanego nam już art. 4 ust. 1 lit. a rozporządzenia nr 1307/2013 (art. 3 pkt 3).

Ustaliwszy powyżej, że nasz hipotetyczny producent wina jest rolnikiem w rozumieniu rozporządzenia, należy uznać go także za producenta rolnego, w rozumieniu tej ustawy.

Ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz.U. 2005 nr 150 poz. 1249) 

W rozumieniu przepisów ww. ustawy, producent rolny stanowi osobę fizyczną, osobę prawną albo jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, w której posiadaniu lub współposiadaniu jest gospodarstwo rolne, prowadzącą działalność rolniczą, o której mowa w art. 4 ust. 1 lit. c rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1307/2013 (art. 2 pkt. 2).

Gospodarstwo rolne to natomiast obszar gruntów sklasyfikowanych w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza, a także obszar takich gruntów, niezależnie od powierzchni, jeżeli jest prowadzona na nim produkcja rolna stanowiąca dział specjalny produkcji rolnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz przepisów o podatku dochodowym od osób prawnych (art. 2 pkt. 1).

Co jednak z producentami wina, których gospodarują na powierzchni mniejszej niż 1ha? W rozumieniu ustawy ich przybytek nie stanowi gospodarstwa rolnego a zatem nie są oni w takiej sytuacji producentami rolnymi w rozumieniu przytoczonych tu przepisów.

Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. 1991 nr 7 poz. 24)

Pod pojęciem rolnika rozumie się pełnoletnią osobę fizyczną, zamieszkującą i prowadzącą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym, w tym również w ramach grupy producentów rolnych, a także osobę, która przeznaczyła grunty prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego do zalesienia (art. 6 ust. 1). 

Działalnością rolniczą jest natomiast działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej (art. 6 ust. 3).

Winiarz, rozumiany jako producent wina będzie mógł legitymować się statusem rolnika wyłącznie w zakresie swojej działalności związanej z produkcją owoców. Uprawa winorośli i produkcja winogron będą mogły stanowić działalność rolniczą, produkcja wina już nie.

Ustawa z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz.U. 2003 nr 64 poz. 592)

Za rolnika indywidualnego w rozumieniu tej szczególnej ustawy, uważa się osobę fizyczną będącą właścicielem, użytkownikiem wieczystym, samoistnym posiadaczem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych, których łączna powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 300 ha, posiadającą kwalifikacje rolnicze oraz co najmniej od 5 lat zamieszkałą w gminie, na obszarze której jest położona jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego i prowadzącą przez ten okres osobiście to gospodarstwo (art. 6 ust. 1).

Do przesłanek, których spełnienie będzie konieczne dla uznania danej osoby za rolnika zaliczyć należy zatem:

• status osoby fizycznej (w przeciwieństwie do poprzednich ustaw wykluczono osoby prawne)
• tytuł prawny do nieruchomości rolnej (której powierzchnia nadto nie może przekroczyć 300ha)
• kwalifikacje rolnicze
• warunek zamieszkania przez co najmniej 5 lat w gminie gdzie znajduje się przynajmniej jedna z nieruchomości składających się na gospodarstwo rolne
• warunek osobistego prowadzenia gospodarstwa

O ile status osoby fizycznej i tytuł prawny do nieruchomości (własność, najem, dzierżawa) nie stanowią kłopotu w interpretacji, o tyle pozostałe warunki należy wyjaśnić.

Uważa się, że osoba fizyczna osobiście prowadzi gospodarstwo rolne, jeżeli pracuje w tym gospodarstwie i podejmuje wszelkie decyzje dotyczące prowadzenia działalności rolniczej.

Kwalifikacje rolnicze uznane są w przypadku gdy osoba starająca się o tytuł rolnika posiada:

• wykształcenie rolnicze zasadnicze zawodowe, zasadnicze branżowe, średnie, średnie branżowe lub wyższe lub
• tytuł kwalifikacyjny lub tytuł zawodowy, lub tytuł zawodowy mistrza w zawodzie przydatnym do prowadzenia działalności rolniczej i posiada co najmniej 3-letni staż pracy w rolnictwie, lub
• wykształcenie wyższe inne niż rolnicze i posiada co najmniej 3-letni staż pracy w rolnictwie albo wykształcenie wyższe inne niż rolnicze i ukończone studia podyplomowe w zakresie związanym z rolnictwem, albo wykształcenie średnie lub średnie branżowe inne niż rolnicze i posiada co
  najmniej 3-letni staż pracy w rolnictwie, lub
• wykształcenie podstawowe, gimnazjalne, zasadnicze zawodowe lub zasadnicze branżowe inne niż rolnicze i posiada co najmniej 5-letni staż pracy w rolnictwie.

Za staż pracy uznaje się zaś okres, w którym osoba:

• podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników lub
• prowadziła działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym o obszarze nie mniejszym niż 1 ha stanowiącym jej własność, przedmiot użytkowania wieczystego, przedmiot samoistnego posiadania lub dzierżawy, lub
• była zatrudniona w gospodarstwie rolnym na podstawie umowy o pracę lub spółdzielczej umowy o pracę, wykonując pracę związaną z prowadzeniem działalności rolniczej, lub
• wykonywała pracę związaną z prowadzeniem działalności rolniczej w charakterze członka spółdzielni produkcji rolnej, lub
• odbyła staż, o którym mowa w art. 53 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2017 r. poz. 1065, 1292, 1321, 1428 i 1543), obejmujący wykonywanie czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej.

Z punktu widzenia przyjętego we wstępie, można śmiało wysnuć tezę, że większość polskich winiarzy nie jest rolnikami w rozumieniu kuriozalnej ustawy „o przywiązaniu chłopa do ziemi” czy też o kształtowaniu ustroju rolnego, jak enigmatycznie nazwał ją sam ustawodawca. Przynajmniej w zakresie kwalifikacji rolniczych 🙂

Ustawa z dnia 10 marca 2006 r. o zwrocie podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej (Dz.U. 2006 nr 52 poz. 379)

Za producenta rolnego uważa się osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, będącą posiadaczem gospodarstwa rolnego w rozumieniu przepisów o podatku rolnym (art. 3 ust. 2) czyli obszaru gruntów sklasyfikowanych
w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne, o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy. 

Także w tym przypadku, ustawodawca wyklucza z grona producentów rolnych, małorolnych winiarzy.

produjUstawa z dnia 25 czerwca 2009 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz.U. 2009 nr 116 poz. 975)

Producentem ekologicznym jest w rozumieniu ustawy (art. 2 pkt. 2), podmiot gospodarczy w rozumieniu art. 2 lit. d Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 2092/91 (Dz. Urz. UE L 189 z 20.07.2007, str. 1, z późn. zm.), tj. oznacza osoby fizyczne lub prawne  odpowiedzialne za zapewnienie, że przedsiębiorstwo ekologiczne pozostające pod ich kontrolą spełnia wymogi określone w niniejszym rozporządzeniu.

Jednym z częściej zadawanych mi pytań jest to „czy winiarz jest rolnikiem?”. Ufam, że po lekturze powyższego wpisu zrozumiecie moją, niezupełnie jasną odowiedź 🙂  Jeśli natrafiliście na jakieś swoiste interpretacje czy związane z tym tematem problemy praktyczne, piszcie proszę śmiało w komentarzach.