Opracowywana od lat nowa ustawa winiarska – tj. ustawa o wyrobach winiarskich, została przyjęta przez Sejm 2 grudnia 2021 roku. Nie oznacza to oczywiście, że już obowiązuje ani nawet, że została skutecznie wprowadzona w życie. Do końca procesu legislacyjnego potrzeba jeszcze akceptacji Senatu, podpisu Prezydenta i publikacji… co wydaje się być jednak faktycznie formalnością. O projekcie ustawy pisałem i mówiłem przez ponad rok całkiem sporo – przyjrzyjmy się jednak ostatecznej (jak się zdaje) treści dokumentu. Sam dokument znajdziecie TUTAJ.
ZAKRES PRZEDMIOTOWY USTAWY
Niezbyt elegancko ale wygodnie na potrzeby niniejszego opracowania, obowiązującą wciąż ustawę z dnia 12 maja 2011 r. o wyrobie i rozlewie wyrobów winiarskich, obrocie tymi wyrobami i organizacji rynku wina będę nazywał starą ustawą winiarską. Ustawę z dnia 2 grudnia 2021 r. o wyrobach winiarskich zaś nową ustawą winiarską.
Stara ustawa winiarska regulowała:
- zasady wyrobu fermentowanych napojów winiarskich oraz obrotu wyrobami winiarskimi,
- zasady wykonywania działalności gospodarczej w zakresie wyrobu i rozlewu wyrobów winiarskich,
- organizację rynku wina,
- zasady i tryb rejestracji nazw pochodzenia oraz oznaczeń geograficznych wyrobów winiarskich pozyskanych z winogron pochodzących z upraw winorośli położonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
(art. 1)
Obecnie regulacją objęta została organizacji rynku wina, z wyłączeniem jednak spraw dotyczących nazw pochodzenia, oznaczeń geograficznych i określeń tradycyjnych w sektorze wina.
(art. 1 ust. 1)
NOWE DEFINICJE I WYROBY JAKOŚCIOWE
Temat, który wzbudził wiele kontrowersji i dyskusji podczas konsultacji społecznych w zeszłym roku. Kwestia ważna, kluczowa wręcz dla jakości produktów winiarskich a zatem przyszłości całego rynku. Katalog definicji wyrobów winiarskich nieco się poszerzył. Część definicji zmieniono, część dopisano. Istotną modyfikacją jest wyraźne wyróżnienie kategorii produktów jakościowych (dawniej nazywanych markowymi).
Najważniejsze w mojej ocenie zmiany zbiorczo przedstawiam poniżej:
Cydr:
cydr napojem o rzeczywistej zawartości alkoholu przekraczającej 1,2%, lecz nieprzekraczającej 8,5% objętościowych, otrzymanym w wyniku fermentacji alkoholowej nastawu na cydr, z możliwością słodzenia glukozą, fruktozą, zagęszczonym sokiem jabłkowym, sokiem jabłkowym lub substancjami określonymi w art. 2 pkt 4 lit. a, e, f oraz g lub barwienia;
(art. 5 ust. 1 pkt 9)
nastaw na cydr oznacza mieszaninę sporządzoną przy użyciu jabłek, moszczu jabłkowego, soku jabłkowego lub zagęszczonego soku jabłkowego, z możliwością dodania wody, gruszek, moszczu gruszkowego, soku gruszkowego lub zagęszczonego soku gruszkowego, sacharozy, cukru płynnego, inwertowanego cukru płynnego, glukozy, syropu glukozowego, fruktozy, drożdży, pożywek lub kwasów organicznych;
(art. 2 ust. 11)
Cydr jakościowy:
cydr jakościowy jest cydrem o rzeczywistej zawartości alkoholu przekraczającej 1,2%, lecz nieprzekraczającej 8,5% objętościowych, otrzymanym w wyniku fermentacji alkoholowej nastawu na cydr jakościowy, z możliwością słodzenia moszczem jabłkowym, sokiem jabłkowym, zagęszczonym sokiem jabłkowym lub miodem;
(art. 5 ust. 1 pkt 3)
nastaw na cydr jakościowy oznacza mieszaninę sporządzoną przy użyciu jabłek lub moszczu jabłkowego, z możliwością dodania gruszek lub moszczu gruszkowego, wody, drożdży, pożywek lub kwasów organicznych;
(art. 2 ust. 12)
Cydr lodowy:
cydr lodowy jest napojem o rzeczywistej zawartości alkoholu od 7%, lecz nieprzekraczającej 15% objętościowych, otrzymanym w wyniku fermentacji alkoholowej nastawu na cydr lodowy, bez dodatku wody, leżakowanym nie krócej niż przez 6 miesięcy;
(art. 5 ust. 1 pkt 5)
nastaw na cydr lodowy oznacza mieszaninę sporządzoną przy użyciu jabłek, moszczu jabłkowego lub soku jabłkowego, poddanych uprzednio mrożeniu, bez dodatku wody, z możliwością dodania gruszek, moszczu gruszkowego lub soku gruszkowego, poddanych uprzednio mrożeniu, drożdży, pożywek lub kwasów organicznych;
(art. 2 ust. 13)
*** analogiczne rozwiązania przyjęto dla zdefiniowania rodzajów perry – dla porządku pominąłem je w niniejszym zestawieniu ***
Miód pitny:
miód pitny jest napojem otrzymanym w wyniku fermentacji alkoholowej nastawu na miód pitny, z możliwością słodzenia sacharozą lub miodem, dodania ziół lub przypraw korzennych lub barwienia oraz w którym w wyrobie gotowym jedna część objętościowa miodu przypada na:
- połowę części objętościowej wody albo wody z sokiem oraz o rzeczywistej zawartości alkoholu od 15%, lecz nieprzekraczającej 18% objętościowych, z możliwością dodatku alkoholu – w przypadku „półtoraka”,
- jedną część objętościową wody albo wody z sokiem oraz o rzeczywistej zawartości alkoholu od 15%, lecz nieprzekraczającej 18% objętościowych, z możliwością dodatku alkoholu – w przypadku „dwójniaka”,
- dwie części objętościowe wody albo wody z sokiem oraz rzeczywistej zawartości alkoholu od 12%, lecz nieprzekraczającej 15% objętościowych – w przypadku „trójniaka”,
- trzy części objętościowe wody albo wody z sokiem oraz o rzeczywistej zawartości alkoholu od 9%, lecz nieprzekraczającej 12% objętościowych –
w przypadku „czwórniaka”;
(art. 5 ust. 1 pkt 7)
nastaw na miód pitny oznacza mieszaninę sporządzoną przy użyciu miodu i wody, z możliwością dodania owoców, moszczu owocowego, soku owocowego, zagęszczonego soku owocowego, ziół, przypraw korzennych, sacharozy, cukru płynnego, inwertowanego cukru płynnego, drożdży, pożywek lub kwasów organicznych;
(art. 2 ust. 14)
Miód pitny jakościowy:
miód pitny jakościowy jest miodem pitnym otrzymanym w wyniku fermentacji alkoholowej nastawu na miód pitny jakościowy, z możliwością słodzenia miodem, dodania ziół lub przypraw korzennych lub barwienia wyłącznie karmelem powstałym z miodu, leżakowanym nie krócej niż przez 6 miesięcy oraz w którym w wyrobie gotowym jedna część objętościowa miodu przypada na:
- połowę części objętościowej wody albo wody z sokiem oraz o rzeczywistej zawartości alkoholu od 15%, lecz nieprzekraczającej 18% objętościowych, z możliwością dodatku destylatu miodowego – w przypadku „półtoraka”,
- jedną część objętościową wody albo wody z sokiem oraz o rzeczywistej zawartości alkoholu od 15%, lecz nieprzekraczającej 18% objętościowych, z możliwością dodatku destylatu miodowego – w przypadku „dwójniaka”,
- dwie części objętościowe wody albo wody z sokiem oraz o rzeczywistej zawartości alkoholu od 12%, lecz nieprzekraczającej 15% objętościowych – w przypadku „trójniaka”,
- trzy części objętościowe wody albo wody z sokiem oraz o rzeczywistej zawartości alkoholu od 9%, lecz nieprzekraczającej 12% objętościowych – w przypadku „czwórniaka”;
(art. 5 ust. 1 pkt 1)
Nastaw na miód pitny jakościowy oznacza mieszaninę sporządzoną przy użyciu miodu i wody, z możliwością dodania owoców, moszczu owocowego, soku owocowego,
zagęszczonego soku owocowego, ziół, przypraw korzennych, drożdży, pożywek lub kwasów organicznych;
(art. 2 ust. 15)
Wino owocowe:
wino owocowe jest napojem o rzeczywistej zawartości alkoholu od 8,5%, lecz nieprzekraczającej 15% objętościowych, otrzymanym w wyniku fermentacji alkoholowej nastawu na wino owocowe, z możliwością słodzenia glukozą, fruktozą, zagęszczonym sokiem owocowym, sokiem owocowym lub substancjami określonymi w art. 2 pkt 4 lit. a, e oraz f lub barwienia;
(art. 5 ust. 1 pkt 8)
nastaw na wino owocowe stanowi mieszaninę sporządzoną przy użyciu owoców innych niż winogrona, moszczu z owoców innych niż winogrona, soku z owoców innych niż winogrona lub zagęszczonego soku owocowego z owoców innych niż winogrona, z możliwością dodania wody, sacharozy, cukru płynnego, inwertowanego cukru płynnego, glukozy, syropu glukozowego, fruktozy, drożdży, pożywek lub kwasów organicznych;
(art. 2 ust. 19)
Wino owocowe jakościowe:
wino owocowe jakościowe jest winem owocowym o rzeczywistej zawartości alkoholu od 8,5%, lecz nieprzekraczającej 15% objętościowych, otrzymanym w wyniku fermentacji alkoholowej nastawu na wino owocowe jakościowe, z możliwością słodzenia sacharozą, moszczami owocowymi, zagęszczonymi sokami owocowymi lub miodem, leżakowanym nie krócej niż przez 3 miesiące;
(art. 5 ust. 1 pkt 2)
nastaw na wino owocowe jakościowe oznacza mieszaninę sporządzoną przy użyciu owoców innych niż winogrona lub moszczu z owoców innych niż winogrona, z możliwością dodania wody, sacharozy, drożdży, pożywek lub kwasów organicznych;
(art. 2 ust. 20)
KIM JEST WINIARZ?
Dawna definicja producenta wina z upraw własnych, którego roboczo nazywaliśmy „małym winiarzem”, doczekała się należytego uporządkowania. Zasadniczo powstało z niej kilka definicji określających status winiarza:
Planatator winorośli
Pod tym określeniem rozumiemy plantatora winorośli w rozumieniu rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2018/273 z dnia 11 grudnia 2017 r. uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 w odniesieniu do systemu zezwoleń na nasadzenia winorośli, rejestru winnic, dokumentów towarzyszących i świadectw, rejestru przychodów i rozchodów, obowiązkowych deklaracji, powiadomień i publikowania zgłoszonych informacji […]
(art. 2 ust. 22)
„plantator winorośli” oznacza osobę fizyczną lub prawną bądź grupę osób fizycznych lub prawnych, bez względu na status prawny takiej grupy i jej członków w świetle prawa krajowego, których gospodarstwo znajduje się na terytorium Unii […] które posiadają obszar upraw winorośli, jeżeli produkt pochodzący z tego obszaru jest wykorzystywany do komercyjnej produkcji produktów sektora wina lub obszar ten jest objęty zwolnieniami do celów doświadczalnych lub związanych z przeznaczeniem na szkółki szczepów […]
(art. 2 pkt 1 lit. a)
Jest to więc w pewnym uproszczeniu osoba lub (grupa osób) uprawiająca winorośl na terenie Polski, z której owoców produkowane jest wino.
Producent wina
Tu ustawodawca wskazał producenta w rozumieniu rozporządzenia 2018/273, który przetwarza na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej świeże winogrona, moszcz winogronowy lub młode wino w trakcie fermentacji na wino lub moszcz;
(art. 2 ust. 22)
„producent” oznacza osobę fizyczną lub prawną bądź grupę takich osób, bez względu na status prawny takiej grupy i jej członków w świetle prawa krajowego, które same przetwarzają świeże winogrona, moszcz winogronowy lub młode wino w trakcie fermentacji na wino lub moszcz do celów handlowych lub w imieniu których są one przetwarzane.
(art. 2 ust. 2)
Możemy przyjąć, że producentem wina będzie przede wszystkim osoba (lub grupa osób), która sama przetwarza winogrona na wino.
Ustawodawca rozdzielił zatem (podążając za prawem UE) winogrodników (plantatorów) od producentów wina. Oczywiście nie ma przeszkód aby plantator był jednocześnie producentem. Odwrotna sytuacja nie miała jednak dotąd niemalże miejsca. Mamy więc do czynienia ze znaczącą zmianą.
Drobny producent wina z upraw własnych
Ostatni status dotyczy tzw. „małego winiarza”, który formalnie będzie się teraz nazywał „drobnym producentem wina z upraw własnych”.
Definicja ta, z której wynikają oczywiście istotne przywileje, będzie dotyczyła producenta wina spełniającego wymagania określone dla drobnego producenta w rozumieniu rozporządzenia 2018/273, który wyrabia w danym roku winiarskim, biorąc pod uwagę średnią roczną produkcję co najmniej z trzech kolejnych lat winiarskich,
średnio mniej niż 1000 hektolitrów wina, wyrobionego z surowców pochodzących z:
- upraw własnych winorośli
- upraw winorośli położonych na obszarze województwa, w którym jest zlokalizowane miejsce wyrobu wina, lub powiatów sąsiadujących z tym województwem, w ilości nie większej niż 50% wagowo wszystkich surowców pochodzących z upraw winorośli.
(art. 2 ust. 24)
Dla porządku w przepisach UE – „drobny producent” oznacza producenta, który wytwarza średnio mniej niż 1 000 hl wina na rok winiarski, opierając się na średniej rocznej produkcji z co najmniej trzech kolejnych lat winiarskich.
(art. 2 ust. 3)
Mamy zatem dwie poważne zmiany:
- limit 1000 hektolitrów, choć nie został zmieniony liczony będzie teraz nie za dany rok ale jako średnia z trzech kolejnych lat winiarskich
- przywileje zachowa winiarz, który produkuje wino z owoców własnych – będzie jednak mógł kupić owoce do 50% wagowo także od sąsiadów z własnego województwa lub powiatów z województwem tym sąsiadujących. Jest to niewątpliwie największa zmiana jaka dotyczyć będzie winiarzy.
DZIAŁALNOŚĆ REGULOWANA
Działalność gospodarcza w zakresie wyrobu wyrobów winiarskich […] jest działalnością regulowaną, o której mowa w przepisach ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2021 r. poz. 162 i 2105), i wymaga uzyskania wpisu do rejestru przedsiębiorców wykonujących działalność w zakresie wyrobu lub rozlewu wyrobów winiarskich, zwanego dalej „rejestrem”.
(art. 7 ust. 1)
Nie jest działalnością regulowaną i nie podlega wpisowi do rejestru natomiast działalność gospodarcza w zakresie:
- wyrobu wina przez drobnego producenta wina z upraw własnych
- rozlewu wyrobów winiarskich wprowadzonych do obrotu w opakowaniach zbiorczych, takich jak beczki lub kegi, w miejscu prowadzenia sprzedaży detalicznej tych wyrobów
Rejestr działalności regulowanej, będzie prowadzony teraz przez KOWR (Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa) – instytucję znaną już dobrze winiarzom – która przejmie ten obowiązek od ministra rolnictwa.
Sami winiarze (drobni producenci wina z upraw własnych) będą nadal wpisywać się do Ewidencji Producentów, prowadzonej przez KOWR.
ŁATWIEJSZY WPIS DO REJESTRU DLA SADOWNIKÓW I PSZCZELARZY
Wpis do rejestru będzie się wiązał z szeregiem wymagań z których części zwolnieni będą przedsiębiorcy:
- wykonującego działalność gospodarczą w zakresie wyrobu fermentowanych napojów winiarskich z surowców uzyskanych we własnym gospodarstwie,
- jeżeli w danym roku kalendarzowym przedsiębiorca ten wyrabia łącznie nie więcej niż 1000 hektolitrów
- wina owocowego jakościowego, cydru jakościowego, perry jakościowego, cydru lodowego, perry lodowego, cydru lub perry z owoców uzyskanych z własnych drzew lub krzewów owocowych, przy czym ilość wyrobionych napojów wynosi nie więcej niż 100 hektolitrów przypadających proporcjonalnie na każdy posiadany hektar gruntu rolnego, oraz posiada tytuł prawny do co najmniej 0,5 hektara gruntu rolnego obsadzonego drzewami lub krzewami owocowymi, z których pozyskuje owoce;
- miodu pitnego jakościowego z miodu uzyskanego z własnej pasieki, przy czym ilość wyrobionego miodu pitnego jakościowego nie może być większa niż 20 litrów na każdy posiadany pień pszczeli, oraz prowadzi pasiekę powyżej 10 pni pszczelich i jest wpisany do prowadzonego przez powiatowego lekarza weterynarii rejestru.
Podobnie jak ma to miejsce w przypadku wina – w ramach limitu fermentowane napoje winiarskie mogą zostać również wyrobione z nabytych owoców i miodu, jeżeli surowce te są wytwarzane w województwie, w którym jest prowadzony wyrób tych napojów, lub powiatach sąsiadujących z tym województwem, i stanowią nie więcej niż 50% wagowo wszystkich owoców i miodu wykorzystywanych do wyrobu tych napojów.
(art. 9 ust. 1)
NOWY TERMIN NA ZGŁASZANIE PRODUKCJI WINA
Zgłoszenie produkcji wina zgłaszaliśmy dotąd do 15 lipca każdego roku winiarskiego. Będzie trzeba przyzwyczaić się jednak do nowych zasad!
Producent wina zamierzający wyrabiać wino przekazuje Dyrektorowi Generalnemu KOWR informację o tym zamiarze nie później niż na 2 tygodnie przed rozpoczęciem produkcji wina, lecz nie później niż do dnia 15 września danego roku winiarskiego, na formularzu udostępnionym na stronie internetowej KOWR. UWAGA zapominalscy, których znajduję każdego roku – Termin ten nie podlega przywróceniu!
(art. 21 ust. 2)
OBRÓT HURTOWY I DETALICZNY
Co niezwykle doniosłe, udało się dokonać korekt także w przepisach pomnikowej już ustawy o wychowaniu w trzeźwości. W sprawie nadto niemałej wagi.
Po wejściu w życie ustawy, do uzyskania zezwolenia na obrót hurtowy napojami alkoholowymi nie będzie obowiązany:
- drobny producent wina z upraw własnych w rozumieniu art. 2 pkt 24 ustawy z dnia 2 grudnia 2021 r. o wyrobach winiarskich (Dz. U. poz. …),
- przedsiębiorca określony w art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 2 grudnia 2021 r. o wyrobach winiarskich (czyli wyżej określonych rzemieślników)
– który zbywa wyprodukowane przez siebie napoje alkoholowe przedsiębiorcom posiadającym zezwolenie detaliczne.
Fantastyczna wiadomość! Koszty zezwolenia oraz możliwość jego wydawania wyłącznie przedsiębiorcom, skutecznie psuły humor wielu małym winiarzom.
(art. 44)
ZWOLENIE Z ZATWIERDZENIA ZAKŁADU PRZEZ SANEPID
Jednym z przekleństw produkcji spożywczej (choć oczywiście wynikającym z dbałości o nasze, konsumentów bezpieczeństwo) jest zatwierdzenie zakładu produkcji spożywczej przez Państwową Inspekcję Sanitarną poprzedzające uzyskanie wpisu na listę podmiotów podlegających kontroli. Proces ten bywa uciążliwy, długotrwały i często opóźnia poważnie możliwość sprawnego uruchomienia produkcji. Już w tej chwili zatwierdzenie nie jest wymagane w tej chwili w stosunku do małych winiarzy ale według nowej ustawy, korzystać z niego będzie dotyczyć:
- podmiotów będących drobnymi producentami wina z upraw własnych w ilości mniejszej niż 1000 hektolitrów w roku winiarskim
- przedsiębiorców określonych w art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 2 grudnia 2021 r. o wyrobach winiarskich (producentów wyrobów winiarskich określonych wyżej)
Oczywiście nie zwalnia to tych producentów z obowiązku spełnienia wymagań sanitarnych, właściwych dla produkcji żywności. Nie zwalnia nas także z kontroli w przyszłości. Warto o tym pamiętać. Niektórzy winiarze nazbyt entuzjastycznie interpretowali istniejące już przepisy 😛
(Art. 47)
NOWY SYSTEM ZAPŁATY AKCYZY DLA WYROBÓW WINIARSKICH
Kolejny przywilej, którym cieszyli się od kilkunastu lat polscy winiarze, od przyszłego roku poszerzony zostanie także o producentów wyrobów winiarskich. Ta zmiana jest szczególnie doniosła. Chodzi tu bowiem o system zapłaty akcyzy.
Co do zasady (zgodnie z art. 47 ustawy o podatku akcyzowym) produkcja wyrobów akcyzowych (a do tych należą praktycznie wszystkie napoje alkoholowe) może odbywać się wyłącznie w składzie podatkowym. Jak wiemy, jest to istotnie sformalizowany i złożony organizacyjnie reżim prawny.
Alternatywami jakie wprowadził ustawodawca są:
- produkcja wyrobów akcyzowych, z wykorzystaniem wyłącznie wyrobów akcyzowych, od których akcyza została zapłacona (częste choćby przy rzemieślniczej produkcji nalewek i likierów z zakupionego rektyfikatu)
- produkcja wyrobów akcyzowych, od których została zapłacona przedpłata akcyzy (której wada jest oczywista – konieczność przedpłaty, czyli zapłaty akcyzy z góry)
- produkcja mniej niż 1000 hektolitrów w ciągu roku kalendarzowego, win uzyskanych z winogron pochodzących z upraw własnych (nasz „mały winiarz”)
Już niebawem jednak przepis ten nieco się zmieni i przyjmie następujące brzmienie:
Produkcja wyrobów akcyzowych […] może odbywać się wyłącznie w składzie podatkowym, z wyłączeniem produkcji:
mniej niż 1000 hektolitrów w ciągu roku:
a) winiarskiego, w przypadku win, biorąc pod uwagę średnią roczną produkcję z co najmniej trzech kolejnych lat winiarskich,
b) kalendarzowego, w przypadku napojów fermentowanych, biorąc pod uwagę średnią roczną produkcję z co najmniej trzech kolejnych lat kalendarzowych, jeżeli napoje te:
‒ spełniają wymagania określone dla fermentowanych napojów winiarskich, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. c i d, pkt 2–6, 9 lub 10 ustawy z dnia 2 grudnia 2021 r. o wyrobach winiarskich (Dz. U. poz. …) oraz
‒ są produkowane przez podmioty posiadające wpis do rejestru przedsiębiorców wykonujących działalność w zakresie wyrobu lub rozlewu wyrobów winiarskich, o którym mowa w art. 9 ustawy z dnia 2 grudnia 2021 r. o wyrobach winiarskich;”
Do grona uprzywilejowanych podmiotów, które mogą płacić akcyzę od wyrobu gotowego dołączą zatem także producenci wybranych wyrobów winiarskich.
NOWA USTAWA WINIARSKA – Radosław Froń – Podcast Biznes Wysoko Oprocentowany #34
