Prawo winiarskie cz. 1 – podstawowe regulacje

Winiarstwo polskie przeżywa okres swojego rozkwitu, wychodząc coraz wyraźniej z cienia, którym tę szlachetną gałąź rolnictwa otoczył mrok minionego wieku. Nieliczne eksperymenty, podejmowane przez grupy winiarskich fanatyków przed nastu już laty, nabrały regularności, pełnej powagi i właściwego wymiaru, przynosząc imponujące często efekty. Za każdymi zmianami nadążać zaś powinien także ustawodawca, który zdaje się szczęśliwie coraz częściej zauważać, że kwestia uprawy winorośli i wyrobu win jakościowych nie stanowi już tylko hipotetycznej sytuacji, której regulacje wymuszone zostały poprzez wspólnotowe prawo ale faktyczny problem rozwijającego się na nowo sektora gospodarki.

Przepisy regulujące funkcjonowanie faktycznie istniejącego już polskiego świata producentów wina nabierają w istocie coraz bardziej praktycznego wymiaru. Ambicją dzisiejszego wpisu, który rozpoczyna nową serię przewodnika po prawie dla polskich winiarzy,  jest zatem zdefiniowanie prawa winiarskiego jako takiego i usystematyzowanie regulacji przedmiotu, obowiązujących w naszym kraju. Seria ta będzie miała na celu stanowić podręczny przegląd przepisów, które dotykają tak interesującej naszych producentów wina materii. Przede wszystkim kwestii związanych z uprawą winorośli, produkcją wina oraz jego sprzedażą hurtową (do sklepów) i detaliczną (w gospodarstwie winiarskim/enoturystycznym).

Rozpoczniemy tę analizę stanu prawnego od wstępu do najważniejszych regulacji prawa rodzimego. W dalszych częściach, omówimy kwestie związane z lokalnymi przepisami dotyczącymi prowadzenia działalności gospodarczej lub rolniczej w branży winiarskiej oraz zmierzymy się z regulacjami podatkowymi (w szczególności tymi dotyczącymi podatku akcyzowego). Dla pobieżnego choć wyczerpania tematu, serię tę zakończymy próbą uporządkowania systemu prawa Unii Europejskiej, z obowiązku implementacji którego wynikać będą bezpośrednio wszystkie wcześniej omówione arcydzieła polskiej sztuki legislacji. Warto bowiem pamiętać, że istotną rolę w systemie prawnym Polski jako członka Unii Europejskiej, stanowi oczywiście prawo wspólnotowe, szczególnie rozbudowane w omawianym, winiarskim zakresie.

Jeśli chodzi o samo prawo winiarskie, to zauważalny jest generalny brak tendencji do wyróżniania tej kategorii przepisów spośród porządku prawnego (także w licznych krajach o dłuższej historii winiarstwa, jednym z wyjątków jest oczywiście Francja). Stanowi ono zatem całość regulacji dotyczących omówionej już tematyki winiarskiej, usytuowanych w różnych gałęziach prawa takich jak prawo rolne, prawo podatkowe czy zagadnienia prawa gospodarczego. Zasadniczo, podstawowym aktem regulującym ogół zagadnień produkcji i obrotu winem a przez to gospodarcze życie każdego, polskiego winiarza jest tzw. ustawa winiarska czyli  ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o wyrobie i rozlewie wyrobów winiarskich, obrocie tymi wyrobami i organizacji rynku wina Dz.U. 2011 nr 120 poz. 690,  konstytuująca zagadnienia związane z wyrobami winiarskimi (winami gronowymi, owocowymi, cydrami, miodami pitnymi itp.). Reguluje ona przede wszystkim proces wyrobu fermentowanych napojów winiarskich, wraz z listą dopuszczonych przy produkcji technologii oraz zasady obrotu tego typu produktami. Dokument ten wprowadza też klasyfikację tych wyrobów i system ich definiowania.

Do ustawy tej, dołączył nasz prawodawca komplet rozporządzeń wykonawczych, które precyzują zawarte w niej regulacje. Są to: 

• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 4 sierpnia 2014 r. w sprawie wzorów formularzy deklaracji składanych Prezesowi Agencji Rynku Rolnego w zakresie wyrobu, rozlewu i wprowadzania do obrotu wyrobów winiarskich z wina, winogron lub moszczów winogronowych Dz.U. 2014 nr 0 poz. 1080;
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 22 maja 2013 r. w sprawie rodzajów fermentowanych napojów winiarskich oraz szczegółowych wymagań organoleptycznych, fizycznych i chemicznych, jakie powinny spełniać te napoje Dz.U. 2013 nr 0 poz. 633;
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 maja 2013 r. w sprawie szczegółowego sposobu wyrobu fermentowanych napojów winiarskich oraz metod analiz tych napojów do celów urzędowej kontroli w zakresie jakości handlowej Dz.U. 2013 nr 0 poz. 624;
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 listopada 2012 r. w sprawie terminu zamknięcia rejestru przychodu i rozchodu wyrobów winiarskich Dz.U. 2012 nr 0 poz. 1354;
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 listopada 2012 r. w sprawie sposobu i miejsca pobierania próbek winogron, moszczu winogronowego i wina w trakcie fermentacji oraz ustalania naturalnej zawartości alkoholu w tych produktach Dz.U. 2012 nr 0 poz. 1337;
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 listopada 2012 r. w sprawie minimalnej zawartości alkoholu w wytłokach i osadzie drożdżowym Dz.U. 2012 nr 0 poz. 1336;
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 grudnia 2011 r. w sprawie stawek opłat za dokonanie ocen wniosku o objęcie ochroną, zastrzeżenia do tego wniosku oraz wniosku o zatwierdzenie zmiany specyfikacji Dz.U. 2012 nr 0 poz. 116;
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 grudnia 2011 r. w sprawie wzoru świadectwa jakości potwierdzającego zgodność procesu wyrabiania wyrobu winiarskiego ze specyfikacją Dz.U. 2012 nr 0 poz. 25;
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 grudnia 2011 r. w sprawie sposobu ustalania i umieszczania numeru identyfikacyjnego partii wina z określonego rocznika lub wina z określonej odmiany winorośli Dz.U. 2012 nr 0 poz. 4;
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 grudnia 2011 r. w sprawie stawek opłat za przeprowadzenie certyfikacji wina z określonego rocznika lub wina z określonej odmiany winorośli Dz.U. 2012 nr 0 poz. 3.

Przepisy powyższe, nakładają na producentów wina szereg obowiązków, których celem jest zapewnienie wysokiej jakości oferowanych w handlu wyrobów winiarskich. Nade wszystko należy pamiętać, że produkcja wina jest działalnością regulowaną i wymaga uzyskania wpisu w ewidencji prowadzonej przez Prezesa Agencji Rynku Rolnego a jej prowadzenie bez stosownej rejestracji jest sankcjonowane (…kto wyrabia lub rozlewa wyroby bez wymaganego wpisu do rejestru, podlega karze grzywny, karze ograniczenia wolności albo karze pozbawienia wolności do roku. Karze grzywny podlegają również osoby, które wyrabiają i wprowadzają do obrotu wyroby winiarskie niezgodnie z wymaganiami określonymi w ustawie).

Istotna jest także szeroka perspektywa spojrzenia na omawiane przepisy z uwagi na liczne odesłania podsądnego ustawy winiarskiej do innych aktów prawnych (nie tylko omówionych wyżej rozporządzeń wykonawczych i przepisów UE). Odwołania te dotyczą takich aktów prawa krajowego jak:

• Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia Dz.U. 2006 nr 171 poz. 1225
• Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej Dz.U. 2004 nr 173 poz. 1807
• Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych Dz.U. 2004 nr 42 poz. 386
• Ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin Dz.U. 2004 nr 11 poz. 94
• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350
• Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego Dz.U. 1960 nr 30 poz. 168

c.d.n.