Strefy uprawy winorośli w UE

Z niemałym powodzeniem, winorośl uprawia się w Europie od kilku tysięcy lat. Choć tradycję uprawy tego szlachetnego pnącza sami przejęliśmy od starszych cywilizacji wschodu, to jednak właśnie nam (dumnym Europejczykom – a zasadniczo naszym odległym przodkom) światową sławę i niemalże boską cześć zawdzięcza wytwarzany z winorośli napój. Jakże różne były jednak dzieje winorośli na przestrzeni dziejów i  jak bardzo różniły i różnią się nadal wina wytwarzane w różnych zakątkach „starego kontynentu” nie wymaga przypomnienia. Każdy, kto choć raz oddał się dionizyjskim uniesieniom dostrzegł z pewnością oczywiste różnice dzielące winiarską Europę, takie jak charakterystyczne dla regionu szczepy, odmienny sposób prowadzenia winnicy, osobliwe technologie wytwarzania wina a w szczególności różny jego styl. Nie jest bowiem tym samym doświadczeniem uprawa winorośli na spalonej sycylijskiej ziemii co prowadzenie winnicy na chłodnych, lecz żyznych alzackich stokach. Nie sposób też porównać cierpiących na nadmiar dostatku portugalskich krzewów z zacienionymi krewniakami sadzonymi choćby w Szwecji czy Danii.

Opatrzność nie wszystkich obdarowała równo. Tę oczywistą, boską niesprawiedliwość koryguje jednak ludzkie prawo. Nękanym pogodą i klimatycznym niepokojem, północnym winiarzom, przychodzi z pomocą Unia Europejska, która jak się zdaje (narażając się na niebezpieczną parafrazę) –  za mróz wynagradza a za słońce karze. Tak oto vox populi (uznawany w naszej kulturze od jakiegoś czas za równy samemu vox dei) we wspólnotowym wydaniu, ustanowił tzw. strefy uprawy winorośli w UE. Strefy te obejmują poszczególne kraje członkowskie Unii Europejskiej lub ich regiony i cechują się odrębnym porządkiem prawnym regulującym zasady uprawy winorośli i produkcji wina. Różnice pomiędzy strefami wynikają oczywiście z różnych warunków klimatycznych w poszczególnych krajach i regionach. Celowość takiego podziału to przede wszystkim wspieranie winiarstwa w krajach, gdzie trwa walka o każdy kilogram dojrzałej winorośli i ograniczenie nadmiernej produkcji (z troski o zachowanie jakości) w krajach, gdzie kwitnie nawet parasol wbity w ziemię. Dla skompensowania nieszczęśliwego położenia regionów leżących w strefach w których klimat nie rozpieszcza winiarzy, przepisy unijne przewidują szerszy zakres technologii i praktyk dopuszczonych przy produkcji win gronowych (w szczególności szaptalizacji – czyli dosładzania moszczu) w krajach o stosunkowo gorszym klimacie i jednocześnie środki ograniczające produkcję wina w „tradycyjnych krajach winiarskich” – w najbardziej radykalnym wydaniu, nawet poprzez karczowanie winnic.

W związku z powyższym, winiarską Unię Europejską podzielono na trzy strefy uprawy winorośli (A, B, C). Podział ten dokonany został na podstawie (uchylonego w 2008 r.) Rozporządzenia Rady (WE) 1493/1999 z dnia 17 maja 1999 roku – w sprawie wspólnej organizacji rynku wina. W załączniku nr III do wspomnianego Rozporządzenia (a obecnie w załączniku nr IX do Rozporządzenia Rady (WE) nr 479/2008 z dnia 29 kwietnia 2008 r. – które zastąpiło poprzedni dokument, wymieniono dokładnie pojemność poszczególnych stref uprawy winorośli i regionów państw wchodzących w ich skład. Kraje w których uprawa winorośli jest najtrudniejsza wpisane zostały do strefy A, te najbardziej predestynowane do uprawy winorośli, stosownie do strefy C. Ze względu na bliskość i niewielką pojemność, warto wymienić przede wszystkim kraje strefy A. Do tej, najchłodniejszej części winiarskiej Europy zaliczono następujące państwa:

• Belgię
• Danię
• Irlandię
• Niderlandy 
• Polskę
• Szwecję
• Zjednoczone Królestwo

oraz regiony:

• w Luksemburgu – luksemburski region uprawy winorośli
• w Czechach – region uprawy winorośli Čechy
• w Niemczech – wszystkie obszary przeznaczone pod uprawę winorośli, które nie zostały objęte strefą B uprawy winorośli.

Zaliczenie kraju do strefy uprawy winorośli jest szczególnie istotne z  punktu widzenia producentów działających w oparciu o przepisy wspólnotowe, regulujące organizację rynku wina. Kraje członkowskie UE, które nie są objęte strefą, nie mogą bowiem produkować wina z własnych upraw. Prawo unijne pozwala winiarzom z państw UE pozostającym poza strefami uprawy winorośli, na produkcję wina jedynie z surowców zakupionych w państwach członkowskich, które taką strefą są objęte.

Warto przypomnieć, że Polska złożyła wniosek do Komisji Europejskiej o zaliczenie naszego kraju do strefy A, 20 kwietnia 2004 roku – działając w oparciu o zapisy traktatu akcesyjnego wynegocjowane w Kopenhadze (art. 28a załącznika II.6A do Traktatu o przystąpieniu Rzeczpospolitej Polskiej do Unii Europejskiej), w którym postanowiono, że decyzja o objęciu Polski strefą uprawy winorośli i wpisania jej terytorium do załącznika nr III do wspomnianego już Rozporządzenia z 1999 roku, zostanie podjęta po 1 maja 2004 r.Taką też decyzję podjęto nieco ponad rok po akcesji, zgodnie z intencją polskiego wnioskodawcy. Rozporządzeniem Rady (WE) z 20 grudnia 2005 roku (2165/2005), także i obszar naszego kraju zaliczony został do strefy uprawy winorośli w Unii Europejskiej. Polska stała się zatem pełnoprawnym, europejskim krajem winiarskim i przyjęła na siebie wszelkie wynikające z tego tytułu prawa i obowiązki. Od tego czasu polscy winiarze, podlegają wszystkim procedurom, ograniczeniom i uprawnieniom, które dotyczą winiarzom z innych krajów strefy A. Przede wszystkim zdjęto z nich ograniczenia dotyczące możliwości produkcji i sprzedaży wina.