Appellation d’origine contrôlée

Po wpisach poświęconych ogólnie przyjętej klasyfikacji win i próbach złamania kodu enigmy, pora zając się najbardziej (jak się wydaje) rozbudowanym systemem ochrony jakości wina – czyli francuskim systemem apelacji. Z uwagi na obszerność całościowego opisu systemu przyjętego przez Francuzów – wpis ten pozbawiony został już na wstępie ambicji wyczerpania (czy choćby zbliżenia się do wyczerpania) tematu. Niewątpliwie wątek ten będzie kontynuowany  i rozbudowywany do granic absurdu – czyli dokładnie tak jak rozbudowany jest system stanowiący przedmiot naszej uwagi. Postaram się dziś w możliwie lapidarnej formie, przybliżyć jedynie zasady w oparciu o które kodowane są etykiety, cieszących się niesłabnącą popularnością, win francuskich.

Jak doskonale wiemy, winorośl jest uprawiana na terenie współczesnej Francji już od czasów starożytnych a swój początek zawdzięcza (jak większość elementów stanowiących o europejskiej cywilizacji) Imperium Romanum. Pierwotnie winnice lokowane były w strefie nadmorskiej, by rozprzestrzenić się w kolejnych wiekach na terenie niemalże całego kraju. Obecnie, główne obszary uprawy winorośli odzwierciedlają jej historyczną wędrówkę i skupione są na południu i w centralnej części państwa. Francja zaś, jest dziś drugim po Hiszpanii (czasem „wygryzają” ją z tego zaszczytnego miejsca Włochy) producentem wina na świecie.  Siłą rzeczy, za tak wielkim potencjałem stać musi strażnik porządku i dobrego imienia, który czuwa by w nadmiernej obecnie produkcji francuskiego wina, nie zaginęła jego historyczna sława.

Co łatwo sobie wyobrazić, zamiłowani w biurokracji Francuzi (pamiętacie 12 prac Asteriksa?) przejęli się spoczywającym na nich obowiązkiem ochrony narodowego dobra i stworzyli jeden z najlepiej rozwiniętych systemów prawa winiarskiego, stanowiących wzorzec do bezpośredniej niemalże implementacji w innych krajach. W oparciu o tenże model, stworzony został także system regulacji przedmiotu w ramach Unii Europejskiej. Co istotne (szczególnie w kontekście omawianego już tutaj, swoistego systemu niemieckiego) u podstaw ustroju winiarskiego Francji legła myśl, że jakość wina i jego wyjątkowy charakter zależą przede wszystkim od konkretnego położenia winnicy, podczas gdy inne wyznaczniki mają drugorzędne znaczenie. Celem rozróżnienia miejsca pochodzenia owoców, które posłużyły do wyprodukowania wina, przyjęto system tzw. apelacji – czyli prawnie określonych obszarów uprawy winorośli i produkcji wina, wskazujących (i gwarantujących) nam konkretne umiejscowienie winnicy z której wywodzi się wino, miejsce jego wyprodukowania i zabutelkowania oraz inne cechy, dla danej apelacji właściwe.

Korzenie systemu apelacji sięgają roku 1905, gdy rząd Francuski nakazał wyznaczenie obszarów produkcji niektórych wyrobów – w tym wina. Jednak dopiero w 1936 roku, INAO (Institute National des Appellations d’Origines) określił zasady i wymagania, jakim sprostać muszą wina, aby móc oznaczać się chlubną nazwą apelacji. System ten, nazwany Appellation d’Origine Controlee (AOC), oparty został  o zasady stworzone przez barona Le Roy de Boiseaumarie, będącego nie tylko właścicielem Château Fortia ale szczęśliwie także i prawnikiem 🙂 Oczywistą motywacją wprowadzenia takiego reżimu, była ochrona wielkich win francuskich przed ich tanimi odpowiednikami, pochodzącymi z mniej dostojnych regionów kraju lub co gorsza, z importu. Zasady których przestrzegać muszą producenci działający w ramach danej apelacji (mogący się szczycić i markować nazwą apelacji) dotyczą przede wszystkim obszaru uprawy winorośli, dopuszczonych do uprawy szczepów oraz dozwolonych technik uprawy i produkcji samego wina.

Przystępując do uporządkowania systemu klasyfikacyjnego opartego na systemie francuskim, koniecznym jest przypomnieć ogólny podział win na wina stołowe, wina regionalne oraz wina jakościowe.

Wina stołowe (Vin de table – VdT) –  to najprostsze wina pochodzące z dowolnego regionu Francji, których produkcja nie jest w szczególny sposób ograniczana przez prawne regulacje, będące najczęściej bezpretensjonalnym towarzyszem posiłku. Zasadą jest, że nie mogą zawierać w etykiecie informacji o regionie pochodzenia, szczepach winorośli ani roczniku produkcji. Podaje się tam natomiast wzmiankę o procentowej zawartości alkoholu w gotowym produkcie oraz miejscu zabutelkowania wina (mis en bouteilles par… – oznacza wino butelkowane przez pośrednika). Szacuje się, że do tej kategorii należy prawie połowa wszystkich win wyprodukowanych we Francji.

Wina regionalne (Vin de pays – VdP) – są to ciągle wina proste, poddane jednak pewnym regulacjom w zakresie wytwarzania i pochodzenia. Przede wszystkim oznaczenie VdP gwarantuje pochodzenie wina ze ściśle określonego regionu Francji. Wina te mogą być też sygnowane rocznikiem produkcji oraz nazwami wykorzystanych szczepów winorośli. Jest to kategoria stosunkowo szeroka, ważne jednak by pamiętać, iż często są to wina bardzo dobrej jakości, mogące śmiało równać się z winami jakościowymi.

Wina jakościowe we Francji dzielą się zaś na dwie dalsze kategorie:

Vin Délimité de Qualite Superieure (VDQS) – zanikająca obecnie (1-2% produkcji) kategoria klasyfikacji dla wina wysokiej jakości, pochodzącege z ograniczonego obszaru. Jest to grupa win jakościowych charakterystyczna dla regionów starających się o przyznanie statusu apelacji AOC, nazywana kąśliwie „poczekalnią”. Przepisy regulują tu przede wszystkim rejon położenia winnicy, dozwolone szczepy winogron, gęstość nasadzeń oraz dopuszczalną zawartość alkoholu.

Appellation d’Orgine Controlôée (AOC lub AC) – czyli kategoria stanowiąca szczyt hierarchii win francuskich. Butelki oznaczone AOC lub AC to wina posiadające gwarancję pochodzenia z określonego regionu, wyprodukowane zgodnie z technikami w danym regionie dopuszczonymi. Przepisy apelacji regulują ściśle takie elementy jak: dozwolone szczepy, gęstość nasadzeń, wydajność winnicy z hektara, minimalną zawartość alkoholu. Zaświadczenie o przyznaniu oznaczenia apelacyjnego, przyznaje się po analizie technicznej oraz degustacyjnej konkretnego wina.

Kończąc ten krótki wstęp do francuskiego systemu oznaczeń i klasyfikacji win, przypomnę tylko, że omówione wyżej elementy stanowią jedynie wierzchołek góry lodowej. Każdy, kto weźmie dziś do ręki butelkę francuskiego wina ma sporą szansę wykorzystać tę wiedzę w praktyce – pod warunkiem jednak, że nie zechce celebrować chwili winem pochodzącym z nobliwej apelacji. Musimy pamiętać bowiem, że każda apelacja posiada własne regulacje wewnętrzne, w których można zatonąć niczym w winnej kadzi. O ból głowy związany  z systemem oznaczeń właściwym dla Bordeaux, przyprawię Was niebawem w odrębnym wpisie.